Eerdere Denkers des Vaderlands
2019-2021: Daan Roovers stelde het 'publiek denken' centraal; hardop, interactief en met het oog op onze gezamenlijkheid.
2017-2019: René ten Bos zag het als taak van de filosoof om niet met de ‘morele hakbijl’ klaar te staan, maar juist ‘om met paradoxen om te gaan’.
2015-2017: Marli Huijer sloeg als ‘tussendenker’ weer een andere richting in; denken te midden van mensen, weten waar mensen over praten, voor welke vragen we staan.
2013-2015: René Gude richtte zich op constructief ‘meedenken’.
2011-2013: Hans Achterhuis, de eerste Denker des Vaderlands, vervulde de functie als kritisch ‘tegendenker’.
Denker des Vaderlands
De eretitel Denker des Vaderlands is een initiatief van Stichting Maand van de Filosofie en wordt sinds 2011 elke twee jaar verleend aan een gerenommeerd denker. De feestelijke inhuldiging van de nieuwe Denker vindt om het jaar plaats tijdens de Maand van de Filosofie (april). Wij zijn er heel trots op dat verschillende van onze auteurs deze eretitel ontvingen: Paul van Tongeren (2021-2023), René ten Bos (2017-2019) en Marli Huijer (2015-2017).
Paul van Tongeren Denker des Vaderlands 2021-2023
Paul van Tongeren is de nieuwe Denker des Vaderlands. De eretitel Denker des Vaderlands is een initiatief van Stichting Maand van de Filosofie en wordt sinds 2011 elke twee jaar verleend aan een gerenommeerd denker. De feestelijke inhuldiging van de nieuwe Denker vindt om het jaar plaats tijdens de Maand van de Filosofie (april).
Paul van Tongeren (Deventer, 1950) is emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij was eerder bijzonder hoogleraar wijsbegeerte namens de Radboud Stichting aan de Universiteit Leiden, buitengewoon hoogleraar ethiek aan de KU Leuven en geassocieerd onderzoeker aan de Universiteit van Pretoria (Zuid-Afrika).
Naast zijn academische werk houdt Van Tongeren zich al ruim twintig jaar intensief bezig met publieksfilosofie. Hij publiceert populaire boeken op basis van zijn grootste interesses: de deugdethiek van Aristoteles en het nihilisme van Friedrich Nietzsche. In 2013 won hij met Leven is een kunst de Socratesbeker voor het urgentste en oorspronkelijkste Nederlandstalige filosofieboek. Hij is sinds 2005 lid van het Filosofisch Elftal van Trouw.
Na-denken
Altijd als Paul van Tongeren het woord krijgt, is hij daadwerkelijk aan het denken. Nooit geeft hij een haastig als filosofie verpakte mening, zoals sommige van zijn collega’s soms doen, nee: hij vraagt of hij er even over na mag denken, en begint dan te graven. Welke verzwegen vooronderstellingen gaan aan de gestelde vraag vooraf? Waarom en waarin raakt dit ons? Wat heeft dit vraagstuk eigenlijk te betekenen? Hij is niet bang om op basis van een actuele kwestie terug te gaan tot de fundamenten van onze alledaagse opvattingen of vooroordelen. Vaak legt hij in zijn antwoord een weg af van antieke filosofen via christelijke denkers en de verlichting naar onze eigen tijd, met Nietzsche als sleutelfiguur. En altijd is die redenering te volgen, ook voor niet-filosofen.
De orde van Aristoteles en de chaos van Nietzsche
Aan de ene kant is Van Tongeren een kenner van de deugdethiek en geeft hij cursussen over geluk bij Aristoteles. Aan de andere kant is hij een gezaghebbend Nietzsche-specialist. Als kenner en liefhebber van deze ‘filosoof met de hamer’, die zichzelf ook ‘de antichrist’ noemde, werkte Van Tongeren vrijwel uitsluitend aan katholieke universiteiten. Hij vertelt meeslepend over deugdethiek, vriendschap en dankbaarheid, maar hij laat ook zien hoe angstaanjagend diep het nihilisme in onze cultuur zit. En in onszelf. De specialismes van Paul van Tongeren, die onderling nogal wat spanning vertonen, komen in hoge mate overeen met een gespletenheid die wij als vroege eenentwintigste-eeuwers zelf ervaren, tussen het premoderne en het moderne wereldbeeld – de orde van Aristoteles en de chaos van Nietzsche.
Denker des Vaderlands Paul van Tongeren is iemand aan wie je eindeloos vragen wilt blijven stellen. Zijn antwoorden zetten je onbevangen aan het denken. Hij is een ideale gespreksgenoot: uitdagend, meeslepend en altijd goed te volgen. Hierbij richt de nieuwste Denker des Vaderlands zich op ‘nadenken’; denken bestaat deels uit na-denken wat anderen voor-gedacht hebben.
'Ons denken wordt uitgedaagd door het grootste wonder dat er is: dat er betekenis bestaat. Dat wij niet anders kunnen dan betekenis zien, horen, voelen, ruiken, kennen. Die betekenis is er niet zonder ons. Wat zou er überhaupt kunnen zijn zonder ons?' – Paul van Tongeren
René ten Bos Denker des Vaderlands 2017-2019
René ten Bos is hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en was van vanaf april 2017 tot april 2019 Denker des Vaderlands. Ten Bos is een bekende spreker voor zowel wetenschappers als managers. Bij Boom uitgevers Amsterdam verschenen onder meer Meteosofie (2021), Het volk in de grot (2018), Dwalen in het antropoceen (2017), Bureaucratie is een inktvis (2015), waarmee Ten Bos de Socratesbeker won voor het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek, en zijn gelauwerde monografie Water (2014), die op de shortlist stond van de ECI-literatuurprijs.
Lezing René ten Bos
Marli Huijer Denker des Vaderlands 2015-2017
Filosofe en arts Marli Huijer zette zich in de periode 2015-2017 in als Denker des Vaderlands voor het ‘tussendenken’: ‘Als Denker des Vaderlands wil ik stemmen van anderen, die op een minder goed hoorbare positie zitten dan ik, laten klinken.’ Bij Boom uitgevers Amsterdam verschenen van Marli Huijer Leve de publieksfilosofie (2017), Achterblijven (2016), Discipline (2013), Ritme (editie 2015) en samen met Peter Henk Steenhuis Het leven is niet leuk als je je mond houdt (2015).